Door Dr. Mark Atkinson, arts integratieve geneeskunde, medisch adviseur bij LiveHelfi & medeoprichter van The School of Biohacking
Na meer dan twintig jaar in de integratieve geneeskunde heb ik iets geleerd dat je misschien zal verrassen: de patiënten die hun gezondheid echt transformeren, zijn niet per se de meest gemotiveerde. Het zijn niet de mensen die elk gezondheidsboek lezen of alle trends volgen. Het zijn de mensen die hebben ontdekt hoe ze met hun biologie kunnen samenwerken, in plaats van ertegenin te gaan.
Ik zie dit patroon vaak: iemand besluit zijn hele leven om te gooien – een nieuw eetpatroon, een nieuwe sportroutine, mindfulness beoefenen, alles tegelijk. Drie weken later? Terug bij af, soms zelfs teleurgesteld in zichzelf.
Het punt is: het draait niet om wilskracht. Dat heeft het nooit gedaan.
Waarom je brein verandering tegenwerkt (zelfs positieve verandering)
Ik weet nog dat ik me in het begin van mijn praktijk gefrustreerd voelde als patiënten mijn adviezen niet opvolgden, terwijl ik overtuigd was dat ze hen zouden helpen. ‘Als ze de wetenschap maar begrepen,’ dacht ik, ‘dan zouden ze het doen.’
Achteraf bleek dat ik iets belangrijks over het hoofd zag. Onderzoekers van het Alan Turing Institute verwoorden het perfect: feiten veranderen geen meningen. Tenminste, niet op zichzelf.
Je brein heeft één hoofdfunctie: jou in leven houden. En vanuit dat perspectief betekent ‘vertrouwd’ hetzelfde als ‘veilig’. Zelfs als ‘vertrouwd’ betekent dat je je moe, gestrest of uit balans voelt. Verandering – zelfs positieve – kan worden gezien als een potentiële bedreiging.
In mijn praktijk hoor ik vaak: ‘Ik weet dat ik meer zou moeten bewegen, maar…’ of ‘Ik heb al die supplementen gekocht, maar ik vergeet steeds om ze in te nemen.’ Dat ‘maar’ is geen zwakte. Het is je zenuwstelsel dat precies doet waar het voor ontworpen is: stabiliteit behouden.
Het National Institutes of Health heeft dit onderzocht binnen het Science of Behavior Change-programma. Hun bevindingen zijn fascinerend: blijvende verandering hangt af van drie belangrijke systemen: je vermogen tot zelfregulatie, hoe je met stress omgaat en je sociale verbindingen.
Als een van die systemen onder druk staat, bijvoorbeeld door aanhoudende vermoeidheid, een sombere stemming of een gevoel van isolement, wordt verandering moeilijker. Niet onmogelijk. Gewoon moeilijker.
De identiteitsverschuiving die alles verandert
En hier wordt het interessant: mensen kunnen echt veranderen. Ik heb het vaak gezien. Maar de veranderingen die blijvend zijn, gaan niet over het toevoegen van nieuw gedrag. Ze gaan over iemand anders worden.
De Templeton Foundation ontdekte dat blijvende verandering optreedt wanneer drie dingen op één lijn liggen: je gelooft dat verandering mogelijk is, je hebt steun, en – het belangrijkst – je zelfbeeld verandert.
Ik heb patiënten zien verschuiven van ‘Ik probeer gezonder te eten’ naar ‘Ik ben iemand die let op wat hij eet’. Klinkt subtiel, toch? Maar die verschuiving in identiteit – van proberen naar zijn – verandert alles. Je acties vloeien voort uit wie je bent, niet uit wat je denkt dat je zou moeten doen.
Klein beginnen is de sleutel
Hier gaat het vaak mis. Mensen mikken te hoog. In de categorie goede voornemens: ‘Ik ga elke ochtend 30 minuten mediteren, vijf keer per week sporten en mijn hele eetpatroon omgooien.’ Je brein hoort dat en zegt: ‘Absoluut niet.’
BJ Fogg, die de Tiny Habits-methode ontwikkelde aan Stanford, zag dit in. Hij bedacht een eenvoudige formule: Gedrag = Motivatie + Vermogen + Prompt. De meeste mensen proberen gedrag te veranderen door motivatie te vergroten. Maar motivatie is onbetrouwbaar. Het komt en gaat.
In plaats daarvan stelt Fogg voor om het gedrag zo klein te maken dat motivatie bijna geen rol meer speelt.
In mijn praktijk zeg ik bijvoorbeeld tegen iemand die supplementen wil gaan nemen: ‘Leg je magnesiumcapsule naast je tandenborstel. Na het tandenpoetsen ’s avonds neem je hem in. Dat is alles.’
Of voor iemand die wil gaan mediteren: ‘Nadat je ’s ochtends achter je computer bent gaan zitten, neem één hartgerichte, bewuste ademhaling terwijl je dankbaarheid voelt.’
Misschien denk je: ‘Eén ademhaling? Eén supplement? Wat schiet ik daar mee op?’
Het punt is: momentum opbouwen. Het neurale pad aanleggen dat zegt: ‘Ik ben iemand die zijn afspraken met zichzelf nakomt.’ Begin daar. De rest volgt.
De biologie van gedragsverandering
Er wordt vaak overheen gekeken: je vermogen om nieuwe gezondheidsgewoontes te creëren is niet alleen psychologisch; het hangt ook samen met je fysieke toestand.
Ik heb patiënten begeleid die alles ‘goed’ deden – kleine gewoontes, een duidelijk zelfbeeld, goede systemen – maar toch moeite hadden. Als we dieper keken, vonden we vaak dingen zoals onregelmatige energieniveaus, slechte slaapkwaliteit of een zenuwstelsel dat constant ‘aan’ stond.
Je prefrontale cortex – het deel van je brein dat betrokken is bij besluitvorming en zelfbeheersing – kan worden beïnvloed door hoe je je fysiek voelt. Slechte slaap, energiedips of voortdurende stress maken het lastiger om consequent te blijven.
Daarom begin ik vaak bij de basis: stabiele energie ondersteunen met uitgebalanceerde voeding, ontspanningstechnieken stimuleren en de slaapomgeving verbeteren. Soms heeft iemand eerst een kalmerende avondroutine nodig voordat meditatie haalbaar wordt. Soms is een gelijkmatiger dagritme nodig voordat een bepaald voedingsplan vol te houden is.
Hoe ik patiënten help verandering te ontwerpen die blijft
Door de jaren heen heb ik een eenvoudige aanpak ontwikkeld die werkt. Niet omdat hij revolutionair is, maar omdat hij realistisch is.
Eerst kijken we naar identiteit. Niet naar doelen – naar identiteit. Wie wil je worden? Iemand die zijn welzijn vooropstelt? Iemand die zijn afspraken nakomt?
Laat het iets zijn dat je voelt, niet alleen denkt.
Daarna beginnen we heel klein. Héél klein. Maar we koppelen het aan iets dat je al consequent doet: ‘Nadat ik mijn ochtendkoffie heb ingeschonken, neem ik mijn Lion’s Mane.’ ‘Nadat ik mijn e-mails heb gecheckt, doe ik vijf squats.’ ‘Na het tandenpoetsen schrijf ik één ding op waar ik dankbaar voor ben, en laat ik dat gevoel binnenkomen.’
De sleutel is consistentie, niet intensiteit. Je bouwt geen tijdelijke gewoonte op; je bouwt bewijs op dat je het soort persoon bent dat zijn afspraken nakomt.
Tot slot ontwerpen we voor succes, niet voor perfectie. Een dag overslaan is geen mislukking – het is feedback.
Wat ik heb geleerd na twee decennia
De mensen die hun routines echt hervormen, zijn niet degenen met de meeste wilskracht of kennis. Het zijn degenen die vriendelijk zijn voor zichzelf en toch toegewijd blijven aan groei.
Ze begrijpen dat verandering een vaardigheid is die je kunt oefenen. Ze weten dat kleine acties, consequent herhaald, leiden tot betekenisvolle resultaten. Ze werken met hun natuurlijke ritmes – niet ertegenin.
En bovenal verschuiven ze van ‘Ik probeer te veranderen’ naar ‘Ik ben iemand die anders leeft’.
Je gezondheid is niet alleen een verzameling biomarkers of een getal op de weegschaal. Het is een dagelijkse oefening in afstemming op wie je aan het worden bent. En als je verandering benadert met het juiste begrip, steun en geduld voor jezelf, houdt het op iets te zijn dat je forceert – en wordt het iets waar je in mee stroomt. Dán wordt transformatie niet alleen mogelijk, maar onvermijdelijk.
Bronnen
-
Templeton Foundation: Can People Really Change?
-
Science of Behavior Change (NIH): scienceofbehaviorchange.org
-
Alan Turing Institute: Facts Don't Change Minds
-
Fogg, BJ. Tiny Habits: The Small Changes That Change Everything
-
Clear, James. Atomic Habits: An Easy & Proven Way to Build Good Habits & Break Bad Ones
